راهنمای بیمه بیکاری + شرایط و مدارک

با توجه به شرایط خاص بازار کسب و کار احتمال بیکاری مقطعی برای بسیاری از فعالان بازار وجود دارد. این موضوع در دوران پاندمی کرونا بسیار تشدید شد. کسب و کارهای زیادی در آن دوران تعطیل شدند و در نتیجه کارمندان و کارگران زیادی شغل خود را از دست دادند. اطلاع از حق بیمه بیکاری، شرایط و قوانین آن به طور حتم می‌تواند راهگشای کارکنانی باشد که بیکار شده‌اند. در این مقاله سعی داریم به همه سوالات و شبهات در خصوص بیمه بیکاری 1402 پاسخ دهیم:

بیمه بیکاری چیست؟

بیمه بیکاری، یکی از حمایت‌های تأمین اجتماعی است که به کارمندان و کارگرانی بیمه‌شده که بیکار شده‌اند، پرداخت می‌شود. این بیمه، به بیمه‌شدگان کمک می‌کند تا در دوران بیکاری، بتوانند بخشی از هزینه‌های زندگی خود را تأمین کنند و فرصت مناسبی برای یافتن شغل جدید پیدا کنند.
در واقع هدف اصلی این بیمه ارائه درآمدی موقت به افراد بیکار برای تامین هزینه‌های روزمره است تا زمانی که به یافتن شغل جدید بپردازند. عملکرد بیمه بیکاری ممکن است در هر کشوری متفاوت باشد، اما در بسیاری از موارد، افرادی که در سابقه کاری خود بیکار شده‌اند و شرایط مشخصی را برآورده کنند، می‌توانند از این بیمه استفاده کنند. 

مزایای بیمه بیکاری

مزایای بیمه بیکاری عموما شامل موارد زیر است:

1. درآمد موقت: بیمه بیکاری به شما اجازه می‌دهد تا در طول دوره بیکاری درآمدی موقت دریافت کنید تا بتوانید هزینه‌های روزمره خود را تامین کنید.
2. کمک به جستجوی کار: بعضی از بیمه بیکاری‌ها برنامه‌ها و خدماتی را فراهم می‌کنند که به شما در جستجوی کار جدید، آموزش مهارت‌های جدید و ارتقاء حرفه‌ای کمک می‌کنند.
3. حفظ حقوق کارگری: در برخی موارد، بیمه بیکاری می‌تواند به شما کمک کند تا حقوق و مزایای کارگری خود را حفظ کنید، مانند حقوق بهره‌وری و مزایای بازنشستگی.
4. حفاظت از امنیت مالی: در مواقع بیکاری، بیمه بیکاری می‌تواند به شما امنیت مالی ارائه دهد و از روبه‌رو شدن با مشکلات مالی جدی جلوگیری کند.

شرایط دریافت بیمه بیکاری

سوال مهم بسیاری از بیکار شدگان کسب و کار، شرایط استفاده از بیمه بیکاری است. شرایط دریافت بیمه بیکاری در قانون تأمین اجتماعی به شرح زیر است:

مشمول قانون تأمین اجتماعی بودن: 

بیمه‌شده باید مشمول قانون تأمین اجتماعی باشد. این بدان معناست که باید در کارگاهی که مشمول قانون تأمین اجتماعی است، مشغول به کار باشد. جویندگان کار باید توجه داشته باشند که در مجموعه‌ای مشغول کار شوند که بیمه آنها را پرداخت می‌کند.

داشتن حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه:

بیمه‌شده باید قبل از بیکار شدن، حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد. میزان ۶ ماه در قانون قطعی است و به طور مثال کسانی که ۵ ماه سابقه پرداخت بیمه دارند مشمول بیمه بیکاری نمی‌شوند.

بیکار شدن به علت عوامل زیر:

• اخراج غیرموجه
• تعدیل نیرو
• ورشکستگی کارگاه یا تعطیلی آن
• پایان قرارداد کار
• پایان فصل کار
• حوادث قهریه و غیرمترقبه

شاید این سوال برای کارکنان روزمزد پیش بیاید که آیا آنها مشمول دریافت بیمه بیکاری می شوند؟ در پاسخ باید گفت کارگران روزمزد در صورتی که از بیمه برخوردار نباشند، مشمول دریافت بیمه بیکاری نخواهند بود. این بیمه تنها به شاغلینی تعلق خواهد گرفت که کارفرما حق بیمه آنها را پرداخت کرده باشد.

مراحل بیمه بیکاری

مراحل دریافت بیمه بیکاری به شرح زیر است:

مرحله اول: ثبت نام در اداره کار و امور اجتماعی محل

بیمه‌شده برای دریافت بیمه بیکاری، باید ظرف ۳۰ روز از تاریخ بیکاری، با مراجعه به اداره کار و امور اجتماعی محل، درخواست خود را ثبت کند.

مرحله دوم: بررسی مدارک و احراز شرایط

اداره کار و امور اجتماعی، پس از بررسی مدارک بیمه‌شده، در صورت احراز شرایط، نسبت به صدور معرفی‌نامه بیمه بیکاری اقدام می‌کند.

مرحله سوم: صدور معرفی‌نامه بیمه بیکاری

سازمان تأمین اجتماعی، پس از دریافت معرفی‌نامه بیمه بیکاری، نسبت به پرداخت مقرری بیمه بیکاری اقدام می‌کند.

ثبت نام بیمه بیکاری

شروع پروسه ثبت نام برای استفاده از مزایای بیمه کاری، اجباری نیست و تمامی افراد (بیکار شده) می‌توانند با ورود به آدرس bimebikari.mcls.gov.ir ثبت‌نام خود را انجام دهند. البته لازم به توضیح است که مراحل نهایی پیگیری بیمه بیکاری نیازمند مراجعه حضوری است.

برای این کار پس از ورود کد ملی، شماره بیمه و شماره بیمه کارگاه دکمه ادامه را بزنید تا درخواست شما ثبت شود. منظور از شماره بیمه مربوط که منحصربه‌فرد و متعلق به شماست و شماره کارگاه، محلی‌ است که تا ۳۰ روز گذشته در آن مشغول به کار بوده‌اید.

در صورت اطلاع نداشتن از این شماره‌ها به پورتال تامین اجتماعی مراجعه کرده و آنها را دریافت کنید. توجه داشته باشید که در صورت وارد نکردن درست اطلاعات هم این پیام را مشاهده خواهید کرد، بنابراین از درست بودن محتوا اطمینان حاصل کنید. در غیر این‌صورت به مرحله بعدی هدایت خواهید شد تا فرم مربوطه را پر کنید. پس از تکمیل این فرم و ثبت درخواست کد رهگیری به شما نمایش داده شده و برای شماره‌ای که وارد کرده‌اید پیامک می‌شود. این شماره را نیز نزد خود نگاه دارید و منتظر اطلاع‌رسانی‌های بعدی از طریق پیامک باشید.

ضوابط و قوانین بیمه بیکاری

ماده ۱

تمام افراد تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، مشمول بیمه بیکاری خواهند شد.

ماده ۲: افرادی که به دلایلی مانند سیل، زلزله یا جنگ شغل خود را از دست می‌دهند، مشمول بیمه بیکاری خواهند شد.

ماده ۳: افرادی که تحت پوشش بیمه بیکاری قرار می‌گیرند، موظف به پرداخت مقرری خود هستند.

ماده ۴: اشخاص برای استفاده از این بیمه موظف به داشتن معرفی‌نامه از وزارت کار و امور اجتماعی محل خود هستند.

ماده ۵: پرداخت حق بیمه بیکاری از وظایف کارفرما است. در واقع ۲۳ درصد از حق این بیمه توسط کارفرما پرداخت می‌شود.

تبصره: مواردی همچون حق بیمه بیکاری، نحوه دریافت آن، تخلف در بیمه بیکاری و پرداخت آن توسط کارفرما توسط سازمان تامین اجتماعی مشخص شده است.

ماده ۶: برای دریافت بیمه بیکاری افراد باید دارای شرایط زیر باشند:

• شخص باید حداقل دارای یکسال سابقه بیمه باشد.
• فراد باید تا ۳۰ روز بیکاری آمادگی خود را برای پیدا کردن شغل جدید اعلام کند. در صورت عدم پیدا کردن شغل مناسب و داشتن عذر موجه امکان تمدید بیمه بیکاری شخص تا ۳۰ روز امکان پذیر است.

تبصره: مدت زمانی که فرد از بیمه بیکاری استفاده می‌کند جزو سابقه بیمه او به حساب خواهد آمد.

ماده ۷: جمع مدت پرداخت مقرری جهت برخورداری از مزایای بیمه بیکاری، برای افراد مجرد ۳۶ ماه و برای متاهلین حداکثر ۵۰ ماه است.

تبصره: افراد ۵۵ سال یا بیشتر، تا زمان بازنشستگی از مزایای بیمه بیکاری بهره‌مند خواهند شد.

ماده ۸: در شرایط زیر بیمه بیکاری قطع خواهد شد:

•     فرد بیمه شده مجدد مشغول به کار شود.
•     فرد بیمه شده شغل پیشنهادی مرتبط با تخصص خود را رد کند.
•     شخص از بازنشستگی یا مستمری استفاده کند.

تبصره:  در صورتی که مشخص شود شخص بیمه شده به میل خود بیکار است، موظف به برگرداندن مبلغی است که از مستمری بیمه بیکاری دریافت کرده است.

ماده ۹: کارفرمایان موظف هستند محل‌های کار خالی از شغل را به مراکز خدمات اشتغال معرفی کنند.

ماده ۱۰: حساب‌های درآمد بیمه بیکاری هر سال باید به وزیر بهداشت و وزیر کار اعلام شود.

ماده ۱۱: مجری قوانین بیمه بیکاری وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی است.

ماده ۱۲: هزینه‌های مرتبط با بیمه بیکاری توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود.

مدارک لازم برای بیمه بیکاری

برای دریافت این بیمه در شرایط کرونا و غیر از آن متقاضی بیمه باید مدارک زیر را به‌صورت حضوری به اداره کار و تعاون ارائه دهد:

• اصل و کپی یکسال آخر قرارداد کار یا رای صادر شده
• عکس ۴*۳ جدید (۴ قطعه)
• اصل و کپی مدرک تحصیلی یا فنی
• اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
• اصل و کپی کارت ملی
• اصل و کپی گواهی کار از شرکت
• اصل و کپی کارت پایان خدمت (فقط برای آقایان)
• کپی صفحه اول دفترچه بیمه
• معرفی‌نامه کارفرما

درخصوص گزینه آخر توضیح ضروری این‌که برای دریافت این بیمه، کارفرما باید در نامه‌ای به اداره کار مرکزی استان، دلیل بیکار شدن ناخواسته فرد را با درج زمان، به‌صورت مکتوب اعلام کند. تاریخ درج شده در این نامه باید یک روز پس از پایان قرارداد و آخرین روز ذکرشده در لیست بیمه باشد.

به‌عنوان مثال چنان‌چه شخص تا تاریخ سی و یکم ماه (مثلا شهریور) با کارفرما قرارداد دارد، باید در نامه قید شود از تاریخ یکم ماه بعد (مهر ماه) آن مجموعه دیگر نیازی به حضور فرد مذکور ندارد.

جدول بیمه بیکاری

بیمه بیکاری چه موقع تعلق می‌گیرد؟

اولین پرداخت بیمه بیکاری، حداکثر ظرف ۳۰ روز از تاریخ صدور معرفی‌نامه بیمه بیکاری انجام می‌شود. حقوق بیمه بیکاری، به صورت ماهانه به حساب بیمه‌شده واریز می‌شود. میزان مبلغ بیمه بیکاری، بر اساس سابقه پرداخت حق بیمه بیمه‌شده تعیین می‌شود. به ازای هر سال سابقه پرداخت حق بیمه، یک ماه بیمه بیکاری به بیمه‌شده تعلق می‌گیرد. حداکثر مدت پرداخت بیمه بیکاری، ۳۶ ماه است. مبلغ بیمه بیکاری، ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق روزانه بیمه‌شده است. برای افراد متاهل و متکفل، به ازای هر یک از افراد تحت تکفل (حداکثر تا ۴ نفر) ۱۰ درصد حداقل دستمزد زمان شروع بیکاری به این مبلغ اضافه می‌شود و برای اصولی محاسبه حق بیمه با ما همراه باشید.

چه موقع بیمه بیکاری قطع می‌شود؟

اشتغال بیمه‌شده در دوران بیکاری

در صورتی که بیمه‌شده، در دوران بیکاری، مشغول به کار شود، مقرری بیمه بیکاری وی قطع می‌شود. بیمه شده موظف است به محض ورود به کار، ظرف ۱۵ روز وضعیت جدید خود را به اطلاع شعبه بیمه تامین اجتماعی برساند.

وجود درآمد کافی برای بیمه‌شده

در صورتی که بیمه‌شده، از طریق تحصیل، آموزش، اشتغال مجدد، دریافت کمک‌های مالی از خانواده یا سایر نهادها، به اندازه کافی درآمد داشته باشد، مقرری بیمه بیکاری وی قطع می‌شود.

ایجاد خسارت به اموال و منافع عمومی 

در صورتی که بیمه‌شده، مرتکب اعمالی شود که موجب ایجاد خسارت به اموال و منافع عمومی شود، مقرری بیمه بیکاری وی قطع می‌شود.

علاوه بر موارد فوق، در موارد زیر نیز مقرری بیمه بیکاری قطع می‌شود:

• در صورتی که بیمه‌شده به سن بازنشستگی برسد، مقرری بیمه بیکاری وی قطع می‌شود.
• در صورتی که بیمه‌شده فوت کند، مقرری بیمه بیکاری وی قطع می‌شود.
• در صورتی که مدت مقرری بیمه بیکاری به پایان برسد، مقرری بیمه بیکاری وی قطع می‌شود.
• بیمه‌شده از قبول شغل مشابه پیشنهاد شده خودداری کند.

سقف پرداخت بیمه بیکاری

مدت زمانی که فرد می‌تواند از بیمه بیکاری استفاده کند، به سابقه پرداخت حق بیمه و وضعیت تاهل بیمه‌شده، بستگی دارد. این محدوده زمانی بین ۶ تا ۵۰ ماه متغیر است. سقف پرداخت بیمه بیکاری برای متاهلین ۵۰ و مجردین ۳۶ ماه تعیین می‌شود.

جمع‌بندی

فلسفه بیمه بیکاری، حمایت از افراد بیکار و تأمین حداقل معیشت برای آنان است. بیکاری، یکی از مشکلات مهم جوامع بشری است که می‌تواند پیامدهای منفی مختلفی، مانند کاهش درآمد، افزایش فقر، افزایش نارضایتی اجتماعی و حتی افزایش آسیب‌های اجتماعی، داشته باشد. بیمه بیکاری، با تأمین حداقل معیشت برای افراد بیکار، به کاهش پیامدهای منفی بیکاری کمک می‌کند. همچنین، بیمه بیکاری، با ایجاد انگیزه برای اشتغال مجدد افراد بیکار، به کاهش مدت زمان بیکاری کمک می‌کند. بیمه بیکاری، یکی از انواع بیمه‌های اجتماعی است که در بسیاری از کشورهای جهان، به صورت اجباری یا اختیاری، اجرا می‌شود. در ایران، بیمه بیکاری، به صورت اجباری، برای کارگران مشمول قانون تأمین اجتماعی، اجرا می‌شود.