حق اولاد چیست؟

حق اولاد یکی از مواردی است که در بخش حقوق و مزایای فیش حقوقی کارمند دیده می‌شود. کارکنانی که در مشاغل دولتی و بعضا خصوصی فعالیت می‌کنند و تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی هستند، در صورتی که دارای فرزند باشند، از حق اولاد و عائله مندی نیز بهره مند می‌شوند. هدف از پرداخت حق اولاد نیز کمک بیشتر به افراد شاغل و افزایش رفاه اجتماعی است؛ اما حق اولاد چیست و دقیقا شامل چه افرادی می‌شود؟ چطور می‌توانیم محاسبه حق اولاد۱۴۰۳ را انجام دهیم؟ در ادامه این مقاله به این موارد به صورت مشروح خواهیم پرداخت:

تعریف حق اولاد

حق اولاد، کمک هزینه‌ای است که به کارگران و کارمندان دارای فرزند، علاوه بر حقوق پایه و کمک‌هزینه‌های رایج، معمولا مبلغ مشخصی در پایان هر ماه تعلق می‌گیرد. این مبلغ کمک‌هزینه‌ای برای مخارج فرزندان کارگران است و تنها به آن بخش از افراد جامعه تعلق می‌گیرد که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی باشند. حق اولاد بر اساس قانون کار و قانون تامین اجتماعی به کارگران و کارمندان تعلق می‌گیرد. بر اساس این قوانین، حق اولاد به ازای هر فرزند مبلغی معادل ۳۰ درصد آخرین پایه حقوق و مزایای کارگران و کارمندان پرداخت می‌شود.

حق اولاد تا سن ۱۸ سالگی فرزند به کارگران و کارمندان تعلق می‌گیرد. اگر فرزند کارگر یا کارمند دارای معلولیت باشد، حق اولاد تا زمانی که فرزند به سن ۲۵ سالگی یا زمان ازدواج، فوت یا از کارافتادگی دائم برسد، به کارگر یا کارمند تعلق می‌گیرد. در صورتی که کارگر یا کارمندی از کارفرمای خود حق اولاد دریافت نکند، می‌تواند با مراجعه به اداره کار محل کار خود، شکایت کند. اداره کار پس از رسیدگی به شکایت، در صورت احراز صحت ادعای کارگر یا کارمند، کارفرما را ملزم به پرداخت حق اولاد می‌کند. 

تفاوت حق عائله‌مندی با حق اولاد

حق اولاد و حق عائله‌مندی دو مزایای مالی هستند که به کارمندان و کارگران تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی تعلق می‌گیرند. این مزایا با هدف حمایت از خانواده‌های کارگران و افزایش رفاه اجتماعی پرداخت می‌شوند. تفاوت اصلی حق اولاد و حق عائله‌مندی در این است که حق اولاد به فرزندان کارگر تعلق می‌گیرد، اما حق عائله‌مندی به همسر کارگر تعلق می‌گیرد. 

حق اولاد

حق اولاد به ازای هر فرزند بیمه‌شده زیر ۱۸ سال به مبلغ حدود ۲۶ میلیون ریال در هر ماه پرداخت می‌شود. اگر فرزند بیمه‌شده بالای ۱۸ سال باشد و دانشجو باشد، تا پایان تحصیلات حق اولاد به او تعلق می‌گیرد. اگر فرزند بیمه‌شده بالای ۱۸ سال باشد و مشغول به کار باشد، حق اولاد به او تعلق نمی‌گیرد.

حق عائله‌مندی

حق عائله‌مندی به مبلغ حدود ۲۶ میلیون ریال در هر ماه به همسر کارگر بیمه‌شده تعلق می‌گیرد. اگر کارگر بیمه‌شده دارای فرزند باشد، حق عائله‌مندی به او تعلق نمی‌گیرد.

چه زمانی حق اولاد تعلق می‌گیرد؟

حق اولاد به فرزندان بیمه‌شده زیر ۱۸ سال یا بالای ۱۸ سال که دانشجو هستند، تعلق می‌گیرد. اگر فرزند بیمه‌شده بالای ۱۸ سال باشد و مشغول به کار باشد، حق اولاد به او تعلق نمی‌گیرد. حق اولاد به صورت ماهانه به کارگر یا کارمند پرداخت می‌شود. 

کارگر یا کارمند برای دریافت حق اولاد باید مدارک زیر را به کارفرما ارائه دهد:

• شناسنامه فرزند
• گواهی اشتغال به کار
• گواهی تحت تکفل بودن فرزند

در صورتی که فرزند کارگر یا کارمند فوت شود، حق اولاد تا زمان فوت فرزند به کارگر یا کارمند تعلق می‌گیرد. همچنین، در صورتی که کارگر یا کارمند فوت کند، حق اولاد تا زمان رسیدن فرزند به سن هجده سال تمام یا اشتغال به کار به همسر او تعلق می‌گیرد. در صورتی که کارگر یا کارمند دارای فرزندی باشد که در اثر بیماری یا حادثه دچار معلولیت شود، حق اولاد تا زمانی که فرزند معلول باشد به کارگر یا کارمند تعلق می‌گیرد.

فرمول محاسبه حق اولاد

میزان کمک حق عائله‌مندی یا میزان حق اولاد باید معادل ۳ برابر حداقل مزد روزانه کارگر ساده در مناطق مختلف برای هر فرزند در ماه باشد. برای محاسبه حق اولاد بخش خصوصی، باید حداقل دستمزد روزانه آن سال را در عدد ۳ ضرب کرده و حاصل را در تعداد فرزندان ضرب کرد. بدین ترتیب فرمول محاسبه حق اولاد به صورت زیر خواهد بود:

۱ × حداقل دستمزد روزانه × ۳ = حق اولاد برای یک فرزند

عائله‌مندی در بخش خصوصی همان حق اولاد است، ولی برای کسانی که در بخش دولتی کار می‌کنند و از نظام هماهنگ پرداخت حقوق پیروی می‌کنند. حق عائله‌مندی جدای از حق اولاد است و حق اولاد تا سه فرزند پرداخت می‌گردد.

حق اولاد برای یک فرزند در بخش دولتی = ۱۴% × ضریب سالانه × حداقل حقوق مبنا

عائله مندی در بخش دولتی= ۷۰% × ضریب سالانه × حداقل حقوق مبنا

مبلغ حق اولاد ۱۴۰۳ کارمندان(بخش دولتی)

در بخشنامه ابلاغی دولت، ارقام پرداختی بابت حق اولاد و عائله مندی بازنشستگان دولت در سال ۱۴۰۳ به شرح زیر است:

• حق عائله مندی کارکنان مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری یک میلیون و ۴۰۰ هزار و ۴۱۰ تومان (برای بازنشستگان معادل ۲۹۰۰ امتیاز).
• حق اولاد شاغلان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری ۸۵۹ هزار و ۵۶۲ تومان (برای بازنشستگان معادل ۱۷۸۰ امتیاز).
• کمک هزینه عائله مندی برای کارمندان دارای ۳ فرزند و بالاتر یک میلیون و ۸۲۰ هزار و ۵۳۳ تومان (برای بازنشستگان معادل ۳۷۷۰ امتیاز).
• حق اولاد برای کارمندان دارای ۳ فرزند و بالاتر یک میلیون و ۱۱۷ هزار و ۴۳۰ تومان (برای بازنشستگان معادل ۲۳۱۴ امتیاز).

مبلغ حق اولاد ۱۴۰۳ (تامین اجتماعی)

آیا حق اولاد مشمول بیمه است؟

در بحث اقلام مشمول بیمه در قسمت مزایا، مزایای روزانه در اکثر کارگاه‌ها همچون حق مسکن، حق بن و خوار و بار، حق جذب، حق مسئولیت، حق سرپرستی، اضافه کاری و… همگی مشمول بیمه هستند و در مقابل، حق اولاد و حق ماموریت مشهورترین مزایای غیر مشمول در زمینه بیمه هستند. بنابراین باید گفت حق اولاد مشمول بیمه نمی‌شود.

شرایط دریافت حق اولاد؟

برای دریافت حق اولاد، بیمه‌شده باید شرایط زیر را داشته باشد:

• تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی باشد.
• دارای سابقه بیمه حداقل ۶ ماه باشد.
• شاغل در کارگاه یا شرکتی باشد که مشمول قانون تأمین اجتماعی است.

آیا به حق اولاد مالیات تعلق می‌گیرد؟

مزایای مانند بن کارگری، بن مسکن، حق اولاد و… جز مزایای شاغل بودن است و ارتباطی با شغل ندارد ولی در بخشنامه مالیاتی اشاره‌ای به مشمول مالیات نشدن موارد مذکور وجود ندارد. با بررسی قوانین مالیات حقوق به این نتیجه می‌رسیم که حق اولاد و عائله مندی مشمول مالیات می‌شوند. در مقابل اما حق اولاد جزو موارد معاف از حق بیمه است و شامل بیمه نمی‌شود.

در صورت عدم پرداخت حق اولاد توسط کارفرما چه باید کرد؟

همان‌طور که پیشتر گفته شد، حق عائله‌مندی یا حق اولاد یکی از مزایای جانبی حقوق و دستمزد شاغلان مشمول قانون کار است. پرداخت حق اولاد بر عهده کارفرما است و باید هنگام پرداخت حقوق، برای کارمند واریز شود. این مبلغ هر سال بیشتر می‌شود و برابر با ۳ برابر حداقل مزد روزانه کارگر برای هر فرزند در ماه است. مطابق با تبصره ماده ۸۷ قانون تامین اجتماعی، در صورت بروز هرگونه اختلاف با کارفرما و عدم پرداخت حق اولاد توسط وی، می‌توانید به شورای مراجع حل اختلاف اداره کار رجوع کرده و مشکل را حل کنید.

حق اولاد در قانون کار

باید توجه داشت حق اولاد در قانون تامین اجتماعی مطرح شده است نه در قانون کار. در ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی قید شده که باید به کارگران یا کارمندان دارای فرزند مبلغی به عنوان هزینه مخارج فرزندان پرداخت گردد. این مبلغ برای فرزند دختر و پسر یکسان است اما بازه زمانی متفاوتی را دربر می‌گیرد.

برای فرزندان دختر تا زمانی که متاهل یا شاغل نشده باشند این مبلغ به صورت ماهانه پرداخت می‌گردد. فرزندان پسر نیز تا زمان ۱۸ سالگی مشمول این مزایا می‌شوند و بعد از آن با شرط داشتن گواهی اشتغال به تحصیل می‌توانند تا ۲۵ سالگی از این مزایا بهره‌مند شوند.

برای مثال کارمند بخش خصوصی را درنظر بگیرید. دارای فرزند دختر ۳۰ ساله مجرد و پسر ۲۳ ساله‌ای که ترک تحصیل کرده است، باشد. برای فرزند دختر خود حق اولاد دریافت می‌کند اما برای فرزند پسر خود مشمول پرداخت حق اولاد نمی‌شود.

لازم به ذکر است که حق اولاد در کارمندان دولتی دارای محدودیت تعداد فرزند بوده اما در کارمندان بخش خصوصی هیچ محدودیتی در زمینه تعداد فرزند ندارد. این موضوع به این معنی است که کارمندان دولتی برای فرزند چهارم خود حق اولاد دریافت نمی‌کنند اما کارمندان بخش خصوصی برای فرزند پنجم نیز می‌توانند حق اولاد دریافت کنند.

جمع‌بندی

حق اولاد یا عائله‌مندی، کمک‌هزینه‌ای است که به منظور یاری رساندن به خانواده‌های دارای فرزند، به کارگران و کارمندان تعلق می‌گیرد. شرایط دریافت حق اولاد عبارتند از:

• شاغل بودن در مشاغل مشمول قانون کار و تامین اجتماعی
• داشتن فرزند زیر 18 سال
• در صورت تحصیل فرزند، تا سن 25 سالگی
• در صورت معلولیت فرزند، بدون محدودیت سنی