چرخش شغلی چیست و چگونه در سازمان اجرا می شود؟

بر خلاف آنچه بسیاری فکر می‌کنند، چرخش شغلی در یک سازمان فرایند منفی نیست. بسیاری از کارشناسان توسعه انسانی و مدیران بر این باورند که جابجایی شغلی در یک شرکت یا سازمان می‌تواند مفید باشد و به افزایش بهره‌وری کارکنان بینجامد. در این مقاله در خصوص نحوه چرخش شغلی، اهداف، مزایا، معایب و دیگر موارد درباره این مبحث نکات قابل تاملی درج شده است:

چرخش شغلی چیست؟

چرخش شغلی یا “job rotation” به فرآیندی اشاره دارد که در آن کارکنان به صورت موقتی و دوره‌ای بین جایگاه‌های مختلف با وظایف متفاوت در یک سازمان منتقل می‌شوند. این فرآیند به کارکنان اجازه می‌دهد تا مهارت‌ها و تجربیات گوناگونی در حوزه‌های مختلف سازمانی کسب کنند.
هدف اصلی چرخش شغلی افزایش انعطاف‌پذیری و توانمندی کارکنان، بهبود مهارت‌ها و افزایش رضایت شغلی آن‌ها است. از دیگر مزایای چرخش شغلی می‌توان به افزایش تعاملات بین بخش‌ها، کاهش خستگی شغلی و جلوگیری از یکنواختی کاری اشاره کرد.
با این حال اجرای موفق چرخش شغلی نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، آموزش مناسب و نظارت مداوم دارد تا از تاثیرات منفی مانند کاهش بهره‌وری کارکنان یا عدم تمرکز بر برنامه‌های اصلی کارمندان جلوگیری شود.

دلیل اهمیت گردش شغلی 

برای افزایش کارایی نیروها و بالا رفتن بهره‌وری در شرکت‌ها و سازمان‌ها استراتژی‌های متنوعی در نظر گرفته می‌شود. یکی از همین روش‌ها «چرخش شغلی» است. از جمله دلایل چرخش شغلی می‌توان تلاش برای توانمندتر کردن نیروی انسانی سازمان را نام برد. اما این استراتژی می‌تواند رویکردهای مختلفی در سازمان داشته باشند.
چرخش شغلی به کارفرما کمک می‌کند تا پتانسیل کارکنان را ببیند و برای آموزش مهارت‌های جدید در تمام سازمان سرمایه‌گذاری کند. همچنین می‌تواند به کاهش هزینه‌ها کمک کرده و کارکنانی را که با نحوه کار یک سازمان آشنا هستند، حفظ کند، حتی اگر برای یک نقش خاص به آموزش اضافی نیاز باشد. در چرخش شغلی مزایای زیادی هم برای کارکنان و هم برای کارفرمایان وجود دارد. با وجود اینکه فرآیند برنامه‌ریزی و سازماندهی جابجایی شغلی، کار چندان ساده‌ای نیست، در بسیاری از سازمان‌ها یک استراتژی ارزشمند به شمار می‌آید.

اهداف چرخش شغلی

هدف اصلی چرخش شغلی در یک سازمان، توسعه و رشد کارکنان درون سازمانی است. این فرآیند به منظور تغییر و تنوع بخشیدن به وظایف و مسئولیت‌های کاری کارکنان در سطوح مختلف سازمان انجام می‌شود. این فرآیند به منظور تغییر و تنوع بخشیدن به وظایف و مسئولیت‌های کاری کارکنان در سطوح مختلف سازمان انجام می‌شود.  اهداف چرخش شغلی در یک سازمان ممکن است عبارت باشد از:

1. توسعه حرفه‌ای
2. افزایش رضایت شغلی
3. ارتقاء کارکنان
4. افزایش انعطاف‌پذیری سازمان
5. افزایش مشارکت و تعامل

مزایای چرخش شغلی

در کل، چرخش شغلی با ارائه فرصت‌های توسعه، افزایش رضایت کارکنان، کاهش نرخ گردش شغلی، تقویت همکاری و به اشتراک گذاری دانش، برنامه‌ریزی جانشینی و تقویت انعطاف‌پذیری، به ارتقاء عملکرد و موفقیت سازمانی کمک می‌کند. مزایای چرخش شغلی شامل موارد زیر است:

توسعه مهارت‌ها و انعطاف‌پذیری

چرخش شغلی به کارکنان امکان می‌دهد که مهارت‌ها و تجربیات خود را در زمینه‌ها و نقش‌های مختلف سازمانی گسترش دهند، که این امر باعث افزایش انعطاف‌پذیری و توانمندی‌های آنها می‌شود.

افزایش رضایت و انگیزه کارکنان

با ارائه فرصت‌های جدید و چالش‌های متنوع، چرخش شغلی می‌تواند به حفظ رضایت و انگیزه کارکنان کمک کند و از خستگی و روتین کاری جلوگیری کند.

کاهش نرخ گردش شغلی

با ارائه فرصت‌های توسعه حرفه‌ای داخل سازمان، چرخش شغلی می‌تواند به کاهش نرخ گردش شغلی و حفظ نیروی کار ماهر و تجربه‌دار کمک کند.

تقویت همکاری و به اشتراک گذاری دانش

کارکنان با چرخش بین نقش‌ها می‌توانند تجربیات و دانش خود را با همکاران دیگر به اشتراک بگذارند، که این امر فرهنگ همکاری و تعامل در سازمان را تقویت می‌کند.

برنامه‌ریزی جانشینی

چرخش شغلی می‌تواند یک ابزار موثر برای برنامه‌ریزی جانشینی باشد، زیرا کارکنانی که در نقش‌های مختلف تجربه دارند می‌توانند به عنوان جانشینان پتانسیلی برای موقعیت‌های رهبری شناسایی شوند.

تقویت انعطاف‌پذیری و تطبیق با تغییرات

چرخش شغلی با ارائه چالش‌ها و محیط‌های متنوع به کارکنان کمک می‌کند تا انعطاف‌پذیری و توانمندی‌های خود را در مواجهه با تغییرات و چالش‌های جدید تقویت کنند.

معایب چرخش شغلی

در حالی که چرخش شغلی می‌تواند به توسعه مهارت‌ها و تجربیات کارکنان کمک کند، باید با موارد منفی و پتانسیلی که ممکن است در سازمان ایجاد کند نیز مواجه شود. برای موفقیت این روش، سازمان‌ها باید با دقت استراتژی‌ها و روش‌های چرخش شغلی خود را طراحی و پیاده‌سازی کنند.

کاهش تخصص

چرخش شغلی ممکن است باعث کاهش تخصص و تمرکز کارکنان در یک حوزه خاص شود. به جای اینکه کارکنان در یک حوزه خاص تخصص داشته باشند، آنها ممکن است به عناوین مختلف جابه‌جا شوند که می‌تواند به کاهش عمق تخصص و کیفیت کار منجر شود.

افزایش هزینه‌ها

هر بار که یک کارکن جابه‌جا می‌شود، نیاز به آموزش و آماده‌سازی مجدد دارد، که می‌تواند هزینه‌های مالی بالایی را برای سازمان ایجاد کند.

کاهش رضایت و استقرار کارکنان

چرخش شغلی ممکن است باعث احساس عدم استقرار و عدم اطمینان در کارکنان شود. همچنین، کارکنانی که احساس می‌کنند در یک نقش مشخص است، ممکن است با تردید و نگرانی مواجه شوند.

اختلال در عملکرد

هر بار که یک کارکن جابه‌جا می‌شود، ممکن است با اختلالات در عملکرد مواجه شود، زیرا کارکنان نیاز به زمان برای آشنایی با نقش و وظایف جدید دارند.

مشکلات در تیم‌ها و همکاری

چرخش شغلی ممکن است باعث اختلال در تیم‌ها و همکاری شود، زیرا کارکنان ممکن است از تیم‌های خود جدا شده و در تیم‌های جدیدی قرار گیرند.

مقاومت در بین کارکنان

برخی از کارکنان ممکن است به چرخش شغلی مقاومت کنند، زیرا آنها احساس می‌کنند که تجربه و تخصص‌های خود را در نقش فعلی‌شان از دست می‌دهند.

نحوه اجرای برنامه چرخش شغلی

برنامه چرخش شغلی در سازمان‌ها باید با دقت و استراتژیک طراحی و اجرا شود تا مزایا و معایب آن به بهترین شکل ممکن مدیریت شوند. در اجرای یک برنامه چرخش شغلی موفق، مراحل و فازهای زیر باید مد نظر قرار گیرد:

تحلیل و بررسی نیازها

ابتدا باید نیازها و توقعات سازمان از چرخش شغلی شناسایی شود. این شامل تعیین اهداف، تجربیات و مهارت‌های مورد نیاز برای هر نقش و پست است.

طراحی برنامه

پس از شناسایی نیازها، یک برنامه چرخش شغلی باید طراحی شود که شامل جزئیات مانند نقش‌های مورد چرخش، مدت زمان هر نقش، معیارهای ارزیابی و فرآیند آموزش و پشتیبانی است.

آموزش و آماده‌سازی

قبل از جابه‌جایی کارکنان، آنها باید با نقش و وظایف جدید خود آشنا شوند. ارائه آموزش‌ها، کارگاه‌ها و منابع آموزشی می‌تواند در این مرحله مفید باشد.

اجرای برنامه

پس از آماده‌سازی کارکنان، برنامه چرخش شغلی باید آغاز شود. این شامل جابه‌جایی کارکنان در نقش‌های مختلف و پشتیبانی آنها در طول این فرآیند است.

ارزیابی و بازخورد

پس از اتمام هر دوره چرخش، نیاز به ارزیابی و بازخورد از کارکنان و مدیران دارد تا اطمینان حاصل شود که برنامه به درستی اجرا شده و اهداف مورد نظر را دستیابی شده است.

تنظیم و بهبود مستمر

با توجه به بازخوردها و نتایج ارزیابی، برنامه چرخش شغلی باید به طور مستمر تنظیم و بهبود یافته تا به بهترین شکل ممکن در سازمان اجرا شود.

بهترین شیوه‌های چرخش شغلی

بهترین شیوه‌های جابجایی شغلی باید با هدف‌گذاری دقیق، توجه به نیازهای سازمان و کارکنان و مدیریت استراتژیک طراحی و اجرا شوند. در زیر به برخی از بهترین شیوه‌های چرخش شغلی اشاره می‌شود:

طراحی برنامه مبتنی بر استراتژی‌های سازمانی

برنامه چرخش شغلی باید با استراتژی‌ها، نیازها و اهداف های سازمان هم‌پوشانی داشته باشد. این ارتباط باعث می‌شود تا چرخش شغلی به بهبود عملکرد و افزایش توانمندی‌های سازمانی منجر شود.

مشارکت کارکنان در فرآیند

شرکت کارکنان در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با چرخش شغلی، می‌تواند به افزایش پذیرش و پشتیبانی از برنامه کمک کند و احساس مالکیت و تعلق به سازمان را تقویت کند.

ارائه آموزش‌ها و منابع مناسب

قبل از جابه‌جایی کارکنان، آنها باید با نقش و وظایف جدید خود آشنا شوند. ارائه آموزش‌ها و منابع آموزشی مناسب می‌تواند در این مرحله بسیار موثر باشد.

پشتیبانی و مراقبت پس از چرخش

پس از جابه‌جایی کارکنان، نیاز به پشتیبانی و مراقبت داریم. این شامل ارائه بازخوردهای مستمر، ارزیابی عملکرد و پشتیبانی در مواجهه با چالش‌ها و موضوعاتی است که ممکن است در طی چرخش پیش آید.

ارزیابی و بازخورد منظم

ارزیابی دوره‌ای عملکرد و بازخورد از کارکنان و مدیران می‌تواند به تنظیم و بهبود مستمر برنامه کمک کند و اطمینان حاصل کند که برنامه چرخش شغلی به درستی اجرا شده است.

توسعه یک فرهنگ سازمانی حمایت‌کننده

برای موفقیت برنامه چرخش شغلی، ایجاد و حفظ یک فرهنگ سازمانی که از چرخش شغلی حمایت می‌کند و ارزش‌هایی مانند یادگیری مداوم، انعطاف‌پذیری و توسعه حرفه‌ای را ترویج می‌کند، حیاتی است.

جمع‌بندی

چرخش شغلی یا “جابجایی شغلی” به معنای انتقال کارکنان از یک شغل یا موقعیت شغلی به شغل دیگر درون سازمان است. این فرآیند شامل انتقال کارکنان به وظایف مختلف، بخش‌های مختلف یا سطوح مختلف سازمانی است. چرخش شغلی معمولاً به منظور توسعه حرفه‌ای کارکنان، افزایش تنوع و توانمندسازی سازمان و افزایش رضایت کارکنان انجام می‌شود. این فرآیند می‌تواند به عنوان یک ابزار استراتژیک در مدیریت منابع انسانی استفاده شود.